در روش آبیاری قطرهای آب، مواد غذایی و مواد شیمیایی در مکان و زمان دلخواه در اختیار گیاه قرار میگیرند. یک سیستم آبیاری قطرهای آب و ریز مغذیها را از طریق شبکهای از لولهها و قطره چکانها بهصورت یکنواخت در ناحیه ریشه در اختیار گیاه قرار
میدهد. اعمال مقادیر دقیق آب و مواد غذایی در محیط رشد گیاه توسط سیستم آبیاری قطرهای سبب میشود که بهرهبردار کنترل باالیی بر روی خاک داشته باشد که در روشهای آبیاری سطحی و بارانی کنترل این سطح از خاک غیرممکن است. این به معنی کنترل بهتر سالمت گیاه، استفاده از آب و کود و زمان برداشت است. برخی از مزایای آبیاری قطرهای را میتوان به شرح ذیل ذکر نمود:
– بهبود عملکرد، کیفیت و یکنواختی محصول
– کاهش هزینههای کود و مواد شیمیاییکاهش مصرف انرژیکاهش مصرف آبکنترل بهتر زمان برداشت
– کاهش هزینههای کارگری
– کنترل بهتر علفهایهرزکاهش بیماریهای گیاهی
آبیاری قطرهای قبال بهطور معمول در باغات میوه مورد استفاده قرار میگرفت، اما در چندکاهش اثرات زیست محیطی ناشی از رواناب و نفوذ عمقی کودها، نمکها و مواد شیمیاییاستفاده بهتر از اراضی ناهموار
سال اخیر با گسترش نوارهای آبیاری قطرهای )تیپ(، آبیاری قطرهای برای گیاهان زراعی
نیز متداول شده است. در واقع سیستم آبیاری تیپ یک روش آبیاری قطرهای است که در آن
برای رساندن آب به پای گیاه از نوارهای آبیاری استفاده میشود. سیستم آبیاری قطرهای این
امکان را فراهم میکند که هر زمان بتوان مقدار آب مورد نیاز را در مجاورت ریشه گیاه
در اختیار آن قرار داد. این مزیت بزرگ باعث توزیع یکنواخت آب آبیاری در مزرعه،
صرفهجویی در مصرف آب و نهایتا افزایش کارآیی مصرف آب صرفهجویی در مصرف
آب و نهایتا میشود. در این روش در مقایسه با آبیاری سطحی بهطور متوسط حدود یک دوم تا یک سوم آب مصرف میشود و مقدار آب آبیاری را با دورهای ۱ یا ۲ روزه نیز
میتوان اعمال کرد. سیستمهای آبیاری تیپ برای انواع کشتهای ردیفی ومتراکم نظیر انواع
سبزیجات، صیفیجات، ذرت، گندم، علوفه، پیاز، سیبزمینی، توتفرنگی، آفتابگردان،
چغندرقند، پنبه، لوبیا و کشتهای گلخانهای استفاده میشود. بایستی توجه نمود که رسیدن به
منافع زیاد سیستم آبیاری قطرهای نواری، مستلزم رعایت اصول صحیح نصب،
بهرهبرداری و نگهداری از این سیستمها است.
معرفی سیستم آبیاری قطرهای نواری )تیپ(
سیستم آبیاری تیپ متشکل از قسمتهای زیر است:
– لولههای اصلی و فرعیفیلترهای تصفیه آبایستگاه پمپاژ
– شیر فلکهها
– اتصاالت و نوارهای آبیاری تیپ
برای آبدهی مناسب و یکنواخت لولههای تیپ، به فشار ۰/۵ تا ۲ اتمسفر نیاز است که توسط ایستگاه پمپاژ تامین میشود که فشار کاری متوسط برای کارکرد این سیستم برابر با اتمسفر است. ایستگاه پمپاژ عالوه بر تأمین و تنظیم فشار الزم برای گردش آب در سطح مزرعه و خروج یکنواخت آب از روزنههای نوارهای تیپ، وظیفه جلوگیری از ورود ذرات معلق آب به سیستم آبیاری را نیز بر عهده دارد که از طریق نصب فیلترهای مختلف در ایستگاه انجام میشود. همچنین با نصب تانک کود و تجهیزات کوددهی در ایستگاه پمپاژ، عملیات کوددهی مزرعه نیز میتواند به صورت کود آبیاری و توسط نوارهای تیپ
انجام شود.
سیستم تصفیه آب به کلیه روشها و تمهیداتی گفته میشود که برای جلوگیری از انسداد قطره چکانها و لولههای آبیاری به کار گرفته میشوند و برای بهرهبرداری صحیح و پایدار سیستم ضروری هستند. فیلترهای تصفیه آب بالفاصله بعد از پمپ نصب میشوند و وظیفه آنها جلوگیری از ورود ذرات، مواد و موجودات ریز و درشت موجود در آب به سیستم است. بهطور کلی میتوان بیان نمود که بهرهبرداری پایدار از سیستمهای آبیاری قطرهای به وجود و بهرهبرداری صحیح از سیستم تصفیه آب بستگی دارد. اهمیت فیلترها در یک سیستم آبیاری قطرهای به اندازهای است که آن را قلب سیستم میدانند، بنابراین باید هم در انتخاب و هم نگهداری بسته به از آنها توجه کافی نمود؛ که به این دلیل معموال شرایط از سه نوع مختلف از فیلترها که عبارتند از فیلتر هیدروسیکلون، فیلتر شنی و فیلتر توری یا دیسکی را در یک سیستم آبیاری قطرهای وجود دارد که هر کدام از آنها فقط قادرند مواد یا ذرات خاصی را از آب جدا کنند. لوله های اصلی و نیمه اصلی ولههای اصلی و نیمه اصلی وظیفه گرفتن آب از پمپ و انتقال آن به قطرهچکانها را بر عهده دارند و جنس آنها معموال از پلیاتیلن سخت است. در مزارع و یا باغات بزرگ اگر بخواهیم کل مزرعه را همزمان آبیاری کنیم نیاز به لوله اصلی با قطر بزرگتر، موتور و پمپ قویتر و آب بیشتر است. به همین دلیل باید مزرعه را به دو یا چند واحد آبیاری تقسیم و واحدها را در زمانهای مجزا آبیاری کنیم. در این حالت تقسیم آب از لوله اصلی بین واحدهای آبیاری بهوسیله لولههای نیمه اصلی انجام میشود. در ابتدای هر لوله نیمه اصلی یک شیر برای قطع و وصل جریان آب به واحد مربوطه نصب میشود. قطر لولههای اصلی و فرعی وابسته به مساحت قطعه تحت آبیاری و دبی عبوری از آنها است که در زمان طراحی سیستم، توسط طراح مربوطه تعیین میشوند. این لولهها عمدتا قطرهای ۶۳، ۷۵، ،۹۰، ۱۱۰ و ۱۲۵میلیمتر را دارا هستند. لولههای اصلی و فرعی میتوانند روی زمین و یا در زیر خاک مدفون باشند، که پیشنهاد میشود جهت جلوگیری از آسیب رسیدن به لولهها، جلوگیری از یخزدگی و کاهش اشغال زمین، حتی االمکان در زیر خاک نصب شوند.
نوار های تیپ
نوارهای تیپ نوعی از لولههای قطرهچکاندار با جداره نازک مختص آبیاری قطرهای بوده که اولین بار در دهه ۱۹۶۰میالدی در ایاالت متحده آمریکا تولید شده است. نوارهای تیپ میتوانند روی سطح زمین و هم در زیر خاک در عمقهای مختلف نصب شوند که در صورت امکان بهتر است در زیر خاک نصب شوند. عمق نصب نوارها عالوه بر اینکه بستگی به نوع گیاه دارد، با توجه به کیفیت و جنس نوار تیپ میتوان آنها را در عمقهای ۵ تا ۴۰سانتیمتری نصب نمود.
برای اتصال نوارهای تیپ به لولههای فرعی میتوان از بست ابتدایی و لولههای ۱۶میلیمتری و یا از شیرهای کوچک پلیاتیلنی استفاده نمود. نوارهای تیپ در واقع آخرین جزء این سیستم آبیاری محسوب میشوند. نوارهای تیپ از جنس پلیاتیلن نرم هستند و معموال به صورت کالفهایی با طول ۱۰۰۰ متر تولید میشوند. در واقع این نوارها با ورود آب به صورت لوله در آمده و پس از پایان آبیاری مجددا به صورت مسطح در میآید. نوار تیپ شامل یک مجرای اصلی آب، یک کانال زیگزاگ کناری و یا پالک است
که دارای یک روزنه برای خروج آب هستند. این روزنهها هم بهصورت یک صافی عمل میکنند و هم باعث پایین آمدن فشار در موقع خروج آب میشوند. این نوارها معموال به دو شکل پالکدار و زیپی به بازار عرضه میشوند. در نوع زیپی همزمان با ساخت نوار
تیپ، روزنههایی جهت خروج آب ایجاد میشود. نوار تیپ زیپی قطرهچکان ندارد و به جای آن مسیر زیگزاگی )زیپ مانند(روی آن وجود دارد که فشار آب را گرفته و قطره آب از طریق درز موجود در نوار تیپ خارج میشود. اما در نوع پالکدار، ابتدا قطرهچکانها
بهصورت مجزا تولید شده و در زمان تولید نوار تیپ به آن اضافه میشود. کیفیت ساخت در لوله تیپ پالکدار عمدتا باالتر از نوع زیپی است. لولههای تیپ بسته به ضخامت آنها، دارای انواع ۱ ،۲ و ۳ساله هستند و با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه و نوع کشت میتوانند کاربرد داشته باشند.
